Atar Gull

 

Atar.Gull

Tekenaar: Thielleux Brüno
Scenarist: Nury Fabien
Uitgeverij: Dargaud

28 miljoen Afrikanen, dat is het geschatte saldo zwarten dat in de voorbije eeuwen uit het zwarte continent werd geroofd om hen als slaven te kunnen verhandelen. Amper 9,6 miljoen Afrikanen kwamen ‘gezond en wel’ aan op de plaats van bestemming. De rest stierf tijdens de lange zeetocht vol ontberingen, uitbrekende ziektes en een repressieve behandeling van de handelaars. Vooral Europese volkeren hadden er een handje van weg om zich met deze legale handel in te laten. In 1848 hielden de Fransen ermee op, een beetje later gevolgd door de Engelsen en na de Amerikaanse Burgeroorlog ook de Amerikanen. Niet dat het fenomeen inmiddels is uitgeroeid, maar tegenwoordig gebeurt mensenhandel toch in het illegale circuit. Een goeie dertig jaar nadat François Bourgeon zijn personages uit Kinderen van de Wind met de slavenhandel in contact bracht, verschenen de voorbije maanden drie Franstalige albums die zich over dit mensonwaardige hoofdstuk van de geschiedenis bogen. Een ervan komt van Joann Sfar (Les Lumières de la France), een ander is Atar Gull van Brüno en Fabien Nury (W.E.S.T., Er Was Eens). En oh boy, wat laat Atar Gull een verpletterende indruk na! Verschillende Franse stripvakbladen maakten meerdere pagina’s vrij voor Atar Gull dan wel diens auteurs.

In 1831 publiceerde Eugène Sue een verhaal over de trotse, sterke slaaf Atar Gull, de zoon van een koning, die sinds zijn gevangenschap op wraak is belust. De uitoefening van zijn ultieme vergelding laat hij sudderen, jarenlang. Dat verhaal bewerkte Fabien Nury tot een one-shot. Waarom? Omdat de roman hem uitermate choqueerde. Bij elke pagina en bij elke daad van Atar Gull vroeg Nury zich vrewonderd af: “Nee, dat zal hij toch niet doen!” En hij deed het, nog erger dan Nury verwachtte. Het verhaal laat zich evenwel niet lezen als een variant van Spartacus met een rebellerende slaaf, maar veeleer als de kiene graaf van Monte Cristo die eerst sympathie en respect afdwingt alvorens nog vernederender toe te kunnen slaan.

Tijdens de overtocht wordt het schip gekaapt. De lading wordt overgenomen. de bemanning grotendeels afgeslacht en de kapitein aan een zwarte stam kannibalen gevoerd. Nu heeft Atar Gull met een nieuwe tegenstander te maken: kaperkapitein Brulart. De kaperkapitein voelt zich bedreigd door de uitdagende blik van Atar Gull die zich evenwel meteen voor zijn voeten werpt als een laffe hond. Hier start zijn persoonlijke kruistocht. En hoe wreed Brulart wel is, wordt kort daarop aangetoond met een verschrikkelijke situatie. Omdat een matroos zich vergreep aan een zwarte slavin, sluit hij de matroos op in een kooi die hij op de oneindige zee te water laat. In de drijvende kooi zitten twee rottende lijken van door ziekte gestorven slaven. Wanneer de kooi later wordt opgepikt door een schip van de Engelsen, blijkt dat de matroos in leven bleef door van de lijken te eten. De Engelsen zetten de achtervolging in, maar Brulart maakte van het gekaapte schip een booby trap.

In deel 2 schuilt de sterkte van het album. Atar Gull wordt op een markt voor ezels en slaven gekocht door plantage-eigenaar Tom Will. Binnen de gegeven omstandigheden is hij een fijne baas. Hij behandelt de slaven correct zolang ze zich aan de regels houden. Maar als een slavinnetje op het punt staat haar interesse in Atar Gull kenbaar te maken, sukkelt ze met haar rechterarm tussen twee roterende stenen in een graanmaalderij. Om haar leven te redden, hakt Atar Gull haar arm af. Tom Will ziet erop toe dat ze verzorgd wordt, maar beveelt ook om de slaaf te straffen met tien zweepslagen voor het beschadigen van zijn eigendom. Deze straf valt ook de slavin te beurt “van zodra ze weer beter is want het is haar fout.” Ondanks dit ‘akkefietje’ ontwikkelt Atar Gull zich als een modelsaaf. Tom heeft alle respect voor het levende voorbeeld voor zijn andere slaven. Hij schenkt zijn favoriete slaaf zelfs een duur horloge als teken van dankbaarheid en waardering. Ondertussen heeft Atar Gull een kind gekregen met het slavinnetje van wie hij het leven redde. In de eerste fase van zijn masterplan voor de wraak op zijn vermoorde vader doodt hij de dochter van Tom Will waardoor zijn echtgenote zelfmoord pleegt. Atar Gull vergiftigt vervolgens een drinkwaterput die niet alleen het leven kost aan de veestapel, maar ook aan vele slaven… en zijn eigen zoontje. Een brand maakt het compleet. Tom Will keert verslagen als een hond huiswaarts, naar het koude Frankrijk. Atar Gull schonk hij de vrijheid, maar hij verkiest bij zijn meester te blijven. De waarheid over Atar Gull kent Tom Will nog niet. Het planetje van Atar Gull lijkt te lukken. Hij is nog één stap verwijderd van de ultieme wraakactie. Bepaalde omstandigheden en evoluties leiden tot de vraag: waartoe diende een leven lang vol gekoesterde wraak? En Is Atar Gull niet het ware slachtoffer van zijn plannen?… Niemand ontkomt zijn lot in dit verhaal, maar hoe en in elke volgorde is bepalend.

Atar Gull leest vooreerst als een verbijsterende psychologische thriller… psychopatisch zelfs. Pas op het tweede plan geldt het als een aanklacht tegen de slavenhandel. In dat gezelschap bevinden zich ook al films en tv-reeksen als Amistad en het inmiddels gedateerde (want tergend traag durende) Roots over het ware levensverhaal van Kunta Kinte en zijn nageslacht. Daarin zitten ook wraakroepende situaties. Atar Gull overtreft dat precies nog eens en bedient zich ook van historische feiten. Als een slaaf betrapt werd tijdens een ontsnappingspoging kregen de eigenaars van de Jamaicaanse regering een beloning en hadden ze het recht om de slaaf op te knopen, zolang er twee getuigen waren van de ontsnappingspoging… tja, het was een gangbare praktijk om zich op een bedrieglijke manier van zieke slaven te ontdoen en er nog een premie voor op te strijken… Het overkomt Atar Gulls vader in dit verhaal.

De tekenstijl van de in Duitsland geboren Fransman Brüno oogt eenvoudig. Er is nog geen enkel album van hem vertaald terwijl hij toch al vijftien kortlopende projecten achter de rug heeft. Een ervan is een atypische bewerking van Jules Vernes kapitein Nemo uit 20.000 Mijlen onder Zee. Mocht Atar Gull ooit vertaald raken, dan zullen er niet veel zijn die het voor de tekentsijl zullen kopen, daar ben ik nu wel zeker van. Maar de stijl en het primaire kleurengebruik bevorderen wel de leesbaarheid. Wie enkel de tekeningen ‘leest’ zonder de tekst, zou in principe het verhaal ook kunnen volgen. De acties, reacties en expressies zijn veel- zoniet àlleszeggend.

Gemakshalve gooien we de bloemenruikers naar Fabien Nury die de essentie van de originele roman wellicht goed heeft weten te capteren. Het resultaat is sowieso een memorabel verhaal, een straf voorbeeld van hoe de condition humaine terug kan vallen op extreme instincten zonder mededogen. Het verhaal bljft nog lang nazinderen nadat je het album voorzichtig en traag hebt dichtgeklapt.

___________________________

___________________________